miércoles, 22 de febrero de 2023

DÍA DE ROSALÍA DE CASTRO 2023

 


Alá pola alta noite
Alá pola alta noite, 

á luz da triste e moribunda lámpara 

ou antr’a negra oscuridad medosa 

o vello ve pantasmas.

 

Uns son árboles muchos e sin follas; 

otros, fontes sin auguas: 

montes qu’a neve eternamente crube, 

ermos que nunca acaban.


 I ó amañecer do día, 

cando ca última estrella aqueles marchan, 

otros veñen máis tristes e sañudos, 

pois a verdade amarga 

escrita trán no apagados ollos 

e nasa sienes calvas.

 

Non digás nunca, os mozos, que perdeches 

a risoña esperanza: 

do que a vivir começa sempre’é amiga, 

¡só enemiga mortal de quen acaba!...



 

Algúns din: ¡miña terra!

Algúns din: ¡miña terra!

Din outros: ¡meu cariño!

I éste: ¡miñas lembranzas!ª

I aquél: ¡os meus amigos!

Todos sospiran , todos,

por algún ben perdido.

Eu só non digo nada,

eu só nunca sospiro,

que o meu corpo de terra

i o meu cansado esprito,

a donde quer que eu vaia,

van comigo.

 


¿Qué pasa ó redor de min?

¿Qué pasa ó redor de min?

¿Qué me pasa que eu non sei?

Teño medo dunha cousa

que vive e que non se ve.

Teño medo á desgracia traidora

que ven, e que nunca se sabe ónde ven.






Ben sei que non hai nada

Ben sei que non hai nada

novo en baixo do ceo,

que antes outros pensaron

as cousas que ora eu penso.

 

E ben, ¿para qué escribo?

E ben, porque así semos,

relox que repetimos

eternamente o mesmo.



Nasín cando as prantas nasen

Nasín cando as prantas nasen,

no mes das froles nasín,

nunha alborada mainiña,

nunha alborada de abril.

Por eso me chaman Rosa,

mais a do triste sorrir,

con espiñas para todos,

sin ningunha para ti.

Desque te quixen, ingrato,

todo acabóu para min,

que eras ti para min todo,

miña groria e meu vivir.

¿De qué, pois, te queixas, Mauro?

¿De qué, pois, te queixas, di,

cando sabes que morrera

por te contemplar felís?

Duro cravo me encravaches

con ese teu maldesir,

con ese teu pedir tolo

que non sei qué quer de min,

pois dinche canto dar puden

avariciosa de ti.

O meu corasón che mando

cunha chave para o abrir.

Nin eu teño mais que darche,

nin ti máis que me pedir.

 



O mar castiga bravamente as penas

O mar castiga bravamente as penas, 

e contra as bandas do vapor se rompen

as irritadas ondas
do Cántabro salobre.

Chilan as gaviotas ¡alá lonxe...!, ¡moi lonxe!,

na prácida ribeira solitaria
que convida ó descanso i ós amores.

De humanos seres a compauta línea

que brila ó sol adiántase e retórcese, 

mais preto e lentamente as curvas 

sigue do murallón antigo do Parrote.

O corazón apértase de angustia, 

óiense risas, xuramentos se oien,
i as brasfemias se axuntan cos sospiros...

¿Ónde van eses homes? 

Dentro dun mes, no simiterio imenso

da Habana, ou nos seus bosques,

ide a ver qué foi deles... 

¡No eterno olvido para sempre dormen!

¡Probes nais que os criaron, 

i as que os agardan amorosas, probes!

 

 

domingo, 19 de febrero de 2023

NARRATIVA DE POSGUERRA






En 1939 acabou a Guerra Civil que consolidou un Estado que suprimiu as autonomías e que puxo como única lingua o castelán. Pero aínda así apareceron algúns poemarios en galego e Filgueira Valverde redactaba o folleto chamado “O gaiteiro de Lugo”. No ano 1949 creou a editorial dos Bibliofilos Gallegos que publicaría a primeira novela longa da posguerra.


Un ano despois de que Filgueira Valverde creara a editorial dos Bibliofilos Gallegos outros galeguistas decidiron crear a Editorial Galaxia. A esta editorial debémoslle o primeiro gran dicionario, unha importante gramática, unha revista científica en galego que aínda existe hoxe e sobre todo a explosión dunha gran creación literaria.

ÁLVARO CUNQUEIRO
Animación en plastilina baseada nun texto de Álvaro Cunqueiro. Alistán é un demo que sofre un grave desaxuste intestinal, o que lle produce o rexeitamento dos habitates do bosque. Para resolver o seu cheirento problema, Alistán vai ao médico que lle receita o consumo exclusivo de ovos de galliña, sempre que non o pille o sacristán de Seixido.

Si o vello Sinbad volvese ás illas: fragmentos lidos por Gustavo Pernas (4,51 min.) e Paco Martín (2,33 min.).
 

Merlín e familia: fragmentos lidos por Carlos Mella (1,43 min.), Xavier Alcalá (1,05 min.) e Estíbaliz Espinosa (2,36 min.)


Os outros feirantes: fragmento lido por Nacho Taibo. Duración: 3,43 min. 


Dona do corpo delgado: lectura do poema "Soedade primeira" feita por Laura Caveiro. Duración: 1,53 min. 

Herba aquí e acolá: poemas lidos por Teresa Seara ( 1,51 min.) e Antón Dobao ( 1,09 min.)




A orella dereira de Antón de Leivas. Capítulo da serie da TVG "Os outros feirantes" baseada en "semblanzas" de Álvaro Cunqueiro. Director: Xosé Cermeño. Protagonizado por Santiago Ramos. Rodado en Camariñas

 
FOLE

O tesouro


Os lobos


Os difuntos falaban castelao
Curtametraxe de animación stop motion baseada nun relato do libro A lus do candil de Anxel Fole, dirixida e animada por Virginia Curiá e Tomás Conde
Na noite de defuntos nunha vila galega, unha rapaza foxe da súa casa co seu mozo para prometérense amor eterno. Esa mesma noite os veciños escoitan unhas misteriosas voces que no cemiterio falaban en castelán.

O cadaleito, curtametraxe sobre o relato "A caixa de morto"

"O documento": lectura de fragmentos deste relato de Á lus do candil realizada por Carlos Vázquez. Duración: 3,12 min. 




Interpretación cinematográfica do capitulo "A arrasadeira" do libro "Os biosbardos", de Eduardo Blanco Amor.



Este período literario aparece fondamente marcado pola Guerra Civil e as consecuencias políticas e sociais que dela se derivaron.

- Grande represión cultural e lingüística durante a ditadura franquista en Galiza, que provoca o exilio de numerosos intelectuais   comprometidos co nacionalismo, o republicanismo ou simplemente coa democracia.
- Ante a práctica imposibilidade de publicar en galego até a década dos 50 no noso país, cobra unha vital importancia a actividade cultural do exilio.
- O exilio galego conta cunha peculiaridade importante: a existencia dunha infraestrutura asociativa estable emoitos países   de Latinoamérica creada por intelectuais que xa vivían na emigración antes da irrupción da Ditadura.
- En consecuencia, a práctica totalidade do exilio galego diríxese   cara a eses países do continente americano.
- Desenvolvemento da literatura comprometida, integrada con correntes máis amplas da época: existencialismo, marxismo, pacifismo.

A partir dos anos 50 e 60 reactívase a actividade literaria, social e política en Galiza.
Prodúcese un importante movemento de renovación da expresión   formal e da temática da narrativa.

LIÑAS TEMÁTICAS DA NARRATIVA (1936-1976)

 Continuadores da xeración Nós: novela de carácter máis tradicional,   seguindo o modelo de Otero Pedrayo

  R. CARVALHO CALEROxente da barreira (1950)

 Realismo popular, etnográfico: narrativa breve, baseada nas lendas   populares
  ÁNXEL FOLEÁ lus do candil(1952)

 Realismo social: intención de denuncia, crítica e análise da sociedade
  E. BLANCO AMOResmorga (1959).
A ESMORGA

         'A Esmorga'   

A ESMORGA_COLOQUIO


 X. NEIRA VILASMemorias   dun neno labrego (1962)

 Realismo fantástico: elementos populares extraídos da realidade,   mesturados con outros de carácter fantástico
  ÁLVARO CUNQUEIROMerlín e familia (1955)

 Nova Narrativa Galega: proxecto rupturista, renovador, tanto a ni-  vel temático como formal, seguindo as tendencias europeas
  X. L. MÉNDEZ FERRÍNO crepúsculo e as formigas (1961)

lunes, 6 de febrero de 2023

FONÉTICA E FONOLOXÍA

FONÉTICA CON ACTIVIDADES INTERACTIVAS


Fonética e Fonoloxía

Fonética e a Fonoloxía son dúas disciplinas que se ocupan do estudo do material fónico das linguas.
Fonética encárgase do estudo dos sons como material acústico que constitúe a base da linguaxe humana e describe a realización fisiolóxica e as cualidades físicas que presentan eses sons.
Fonoloxía estuda os fonemas da linguaxe, é dicir, as unidades lingüísticas básicas que se opoñen para permitir diferenciar signos distintos.
O galego estándar conta con 27 fonemas: 7 vocálicos e 20 consonánticos. Estes fonemas descríbense atendendo a tres criterios:
  • O modo de articulación: É o xeito en que se modula o son, opoñendo (ou non) unha serie de obstáculos por parte dos órganos articulatorios á saída do aire. Nas vogais o modo de articulación relaciónase coa abertura.
  • O punto de articulación: Refírese ó lugar onde se produce o son.
  • Sonoridade: Un fonema é sonoro se na súa emisión vibran as cordas vocálicas, e é xordo se non vibran.

Fonema, son e grafía

Fonema é o elemento mínimo distintivo que non se pode dividir en unidades menores e que permite distinguir palabras. Os fonemas poden ser vocálicos ou consonánticos. Ten realización fonética (pódese pronunciar). Representación gráfica /k/
son refírese ás unidades fonéticas concretas pronunciadas por cada individuo en calquera acto de fala (realización física dun fonema) Representación entre corchetes
grafía ou grafema é a representación dos fonemas na escritura, as letras.
FONÉTICA DO GALEGO_INTERACTIVO

SISTEMA VOCÁLICO DO GALEGO

SISTEMA CONSONÁNTICO DO GALEGO

EXERCICIOS FONÉTICA

VOGAIS ABERTAS/PECHADAS

ACTIVIDADE FONÉTICA CONSOANTES

domingo, 8 de enero de 2023

LITERATURA S. XX: VANGARDAS





Renovación RADICAL das linguaxes de todas as expresións culturais.

ORIXE:
 Naceron como resposta á fonda crise das artes que se deu naqueles anos.
 Pretenden reflectir as novas formas de vida moderna.
 Vontade de explorar novos camiños.
 Difusión das ideas a través de MANIFESTOS.
 Movementos diferentes / PERO trazos comúns:
 Oposición ás vellas formas.
 Procura de novos camiños expresivos
 Creación de técnicas novas (imaxes, colaxes, caligramas, etc., etc.).

FUTURISMO: Marinetti (1909)
Manifesto do futurismo
Reflectir o mundo moderno: exalta a velocidade, as máquinas, o perigo, a audacia.
Discurso esencial e libre.

CUBISMO: Guillaume Apollinaire
Pintura (Picasso): formas xeométricas; colase.
En literatura: caligramas (“pintar con palabras”).
Imaxes visuais (mediante a disposición tipográfica dos versos) e distorsións sintácticas para reflectir a libre reconstrución da realidad e.

CREACIONISMO: Vicente Huidobro
Eliminar o anecdótico e descritivo.
Carácter antinarrativo.
Antisentimentalismo.
Romper a secuencia temporal lóxica: instantaneísmo e simultaneísmo.
Humor e ironía.
Ortografía expresiva: caligramas, etc. .
-Presenta afinidades co Cubismo e coincide no esencial co Ultraísmo.

DADAÍSMO: Tristan Tzara (1916)
Negación de todo, revolta contra a sociedade e a cultura do momento.
Caos.

SURREALISMO: André Breton (1924)
Cuestiónase os valores establecidos e manifesta un forte compromiso político.
En literatura: escrita automática, humor, absurdo, elementos oníricos (= relativo ós soños).
En relación coas teorías de Freud.

AS VANGARDAS EN GALICIA
 Fonda renovación literaria, sobre todo, poética:
 O manifesto Máis Alá! (do poeta Manuel Antonio e o pintor Álvaro Cebreiro).
 Revistas (Alfar, Ronsel, Papel de Color, Cristal, Resol, Yunque).
 Pintura (Carlos Maside, Torres, Laxeiro, Seoane, Souto, Colmeiro).

A XERACIÓN DE 1925 

IMAXINISMO (HILOZOÍSMO):
Luís Amado Carballo:
-Proel -O galo
- Paisaxe humanizada.
+métrica sinxela.
Imaxes vangardistas

NEOTROBADORISMO
-Fermín Bouza Brey: Nao senlleira
-Álvaro Cunqueiro: Cantiga nova que se chama ribeira.
Recupera as estruturas formais e mesmo temáticas da lírica medieval.

VANGARDISMO
- Álvaro Cunqueiro: Mar ao norde (~cubismo) / Poemas do si e do non (~surrealismo)
-Manuel Luís Acuña: Fírgoas
-Manuel Antonio: De catro a catro (~creacionismo). Asume as propostas dalgúns movementos de vangarda.


MANUEL ANTONIO: o poeta galego máis anovador PORQUE rompe co pasado poético galego e busca novas técnicas, por ex.: emprega o versolibrismo, anovadores efectos visuais para compoñer a páxina poética (é dicir, sangrados, caligramas, etc.), rompe coas coordenadas espazo-temporais usadas ata o momento e usa as diversas técnicas e novas implantadas polos distintos ismos das vangardas europeas (especialmente o ultraísmo e o creacionismo). Este autor é o exemplo galego máis claro da rebeldía futurista que proliferou en Europa nos primeiros anos do século XX.
O manifesto Máis Alá!, De catro a catro.

RAFAEL DIESTE: a renovación da prosa. Relatos: Dos arquivos do trasno, teatro: A fiestra valdeira. 


http://asvangardas.blogspot.com.es/

https://cadernodelingua.wordpress.com/2008/04/01/as-vangardas-artisticas/


MANS Á OBRA....

INTENTÁMOLO???…!!!

O obxectivo desta actividade céntrase en sintetizar os principais aspectos que caracterizan o movemento artístico de vangarda nas primeiras décadas do século  XX e ofrecer unha base sinxela e clara que nos permita comprender as actitudes e as formas do movemento artístico contemporáneo.

TAREFA

1. Realizar unha presentación que proporcione a información necesaria sobre cada vangarda (definición, cronoloxía, principais movementos: orixe, manifestos, autores, exemplos de obras.. )

2. Explicación breve dos principais recursos creativos utilizados polos movementos de vangarda e creación de textos propios.

1: Futurismo
·       Literatura vangardista: cadáver exquisito (aínda que usado tamén polos surrealistas):

-Página en inglés sobre el Futurismo: http://www.unknown.nu/futurism/

2: Cubismo
·       Literatura vangardista: Caligramas.

Página oficial de Apollinaire. En francés: http://www.wiu.edu/Apollinaire/
Algunos caligramas de Apollinaire: http://www.ubu.com/historical/app/index.html

3: Surrealismo
·       Literatura vangardista: Escritura automática.

https://www.youtube.com/watch?v=kedJ9ERNPAQ&t=306s


4: Dadaísmo
·       Literatura vangardista: poema dadaísta.


5: Creacionismo
·       Literatura vangardista: greguerías

-Página sobre Ramón Gómez de la Serna, uno de los principales introductores de las Vanguardias en España: http://www.ramongomezdelaserna.net/


https://www.youtube.com/watch?v=agxbhPQIxoI&t=4s

6: Ultraísmo
·       Literatura vangardista: linguaxes musicales (o “gíglico” e a “jitanjáfora”)

https://www.youtube.com/watch?v=c58RLkjA-3U

http://giglico.blogspot.com.es/2010/11/que-es-el-giglico.html
http://etimologias.dechile.net/?jitanja.fora
-Linguajes musicais: gíglico e jitanjáfora:

7: Neotrobadorismo
 Literatura vangardista: poema neotrobadoresco: recrea a atmósfera, os símbolos, as estruturas e procedementos paralelísticos, leixaprén, refrán, dobre, mordobre...)

8: Hilozoísmo ou Imaxinismo
Literatura vangardista: Humanización da paisaxe
http://asvangardas.blogspot.com/2008/06/o-hilozosmo-amado-carballo.html

E, ademais, como enlace interesante para conseguir imaxes que ilustren a presentación ou traballo escrito, a seguiente páxina, que trata os movementos de vangarda desde o punto de vista da arte:
http://www.spanisharts.com/history/del_impres_s.XX/arte_sXX/vanguardias1/introdvanguard.html


PRESENTACIÓN VANGARDAS

Valéndote do libro de texto, do blog de clase e destoutro blog: http://asvangardas.blogspot.com.es/,realiza un mapa mantal/ visual think sobre os diferentes movementos de VANGARDA e as súas características, autores representativos, obras… así como incluír un apartado no que consten as Vangardas en Galicia.

Podes facelo a man ou ordenador pero neste caso debes imprimilo e incluílo no teu caderno.

- O contido: nun mapa mental relacionamos ideas, non as explicamos.

- A selección: antes da elaborares o mapa cómpre que elixas os termos nos que se debe centrar a atención.


- A xerarquización: tes que ordenar os conceptos por orde de importancia ou inclusividade xa que deben estar dispostos indo do xeral ao particular.

- O impacto visual: unha vez que xa sabes o que queres que apareza e en que orde debes pensar na forma de representalo da forma máis simple e asemade atractiva (podes facelo en forma de visual thinking). 

- A presentación: agora xa estás en condicións de comezar coa elaboración definitiva do teu mapa, non esquezas que a orde e a limpeza son requisitos indispensables en calquera traballo académico.

DÍA DE ROSALÍA DE CASTRO 2023

  Alá pola alta noite Alá pola alta noite,  á luz da triste e moribunda lámpara  ou antr’a negra oscuridad medosa  o vello ve pantasmas.   U...